سامانه مدیریت اطلاعات تحقیقات، پژوهش و فناوری

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

---

300
Abstract Original Article
The effect of stage of change education based on the use of pain coping
mechanisms in female patients with migraine
Tahereh Seifpour1 , Hadi Morshedi2 , Isa Mohammadi Zeidi3
1, Student research committee Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
2 Social Determinants of Health Research Center, Research Institute for Prevention of Non-Communicable Diseases, Qazvin
University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
3 Corresponding author; Social Determinants of Health Research Center, Research Institute for Prevention of Non-Communicable
Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
Tel: +989124146500 Email: emohammadi@qums.ac.ir
ABSTRACT
Background and Aim: Along with the effectiveness of the drug therapy, it has been cleared that behavioral
interventions and the use of pain coping mechanisms can reduce the consequences of migraine headaches.
The purpose of this study was to determine the effect of stage of change education based on the use of pain
coping mechanisms in female patients with migraine.
Materials and Methods In this experimental study, with the method multi-stage sampling was performed on
60 female patients with migraine in the experimental and control groups. Data were collected before and 2
months after training by using demographic questionnaire, Chronic Pain Coping strategies questionnaire,
Pain self-efficacy scale, Pain stage of change algorithm and Knowledge scale. The experimental group
received 5 sessions of 60-minute group training with targeted educational pamphlet. Data were analyzed by
SPSS software (version 23) using chi-square, paired t-test and independent t-test.
Results: The mean incidence, severity, and duration of migraine headaches improved after the intervention
in the experimental group (P<0.05) Moreover, with the exception of the re-evaluation strategy and social
support, the mean frequency of all coping strategies increased in experimental group after intervention
(P<0.05). Also, mean score of knowledge and pain self-efficacy was increased in experimental group after
intervention (P<0.001). The rank of the stage of readiness among patients in the experimental group
increased after intervention and patients in the experimental group reported active stages of readiness
(P<0.01).
Conclusion: Research findings emphasize the effectiveness of stage of change-based education to improve
the use of pain coping management strategies and also, reduction of the frequency, severity, and duration of
migraine headaches.
Key Words: Migraine; Pain Coping Strategies; Chronic Headaches; Stages of Change; Education; Self-
Efficacy.
Citation Seifpour T, Morshedi H, Zeidi IM. [Effect of stage matched education on pain coping strategies
using in female patients with migraine]. J Birjand Univ Med Sci. 2019; 26(4): 300-14. [Persian]
http://doi.org/10.32592/JBirjandUnivMedSci.2019.26.4.102
Received: 13 February, 2019 Accepted:27 July, 2019
DOI
301
مقاله اصیل پژوهشی
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل تغییر بر کاربرد مکانیسم های غلبه بر درد
در بیماران زن مبتلا به میگرن
طاهره سی فپور 1 ، هادی مرشدی 2 ، عیسی محمدی زیدی 2
چکیده
زمینه و هدف: در کنار اثربخشی دارودرمانی، مشخص شده است که مداخلات رفتاری و کاربرد مکانیسم های مقابله با درد منجر به
کاهش پیامدهای سردردهای میگرنی می شود. هدف مطالعه کنونی، تعیین تأثیر آموزش بر اساس مدل مراحل تغییر بر کاربرد
مکانیسم های غلبه بر درد در بیماران زن مبتلا به میگرن بود.
روش تحقیق: در این مطالعه تجربی، به روش نمونه گیری چند مرحله ای 60 بیمار زن مبتلا به میگرن در قالب گرو ههای تجربی و
کنترل مورد بررسی قرار گرفتند. داده ها قبل و 2 ماه بعد از آموزش با استفاده از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، پرسشنامه
راهبردهای مقابله ای، پرسشنامه خودکارآمدی درد، الگوریتم مراحل تغییر درد و مقیاس آگاهی جمع آوری شد. افراد گروه تجربی، 5
ویرایش ) SPSS جلسه آموزش گروهی 60 دقیقه ای را به همراه پمفلت آموزشی هدفمند دریافت کردند. داده ها با استفاده از نرم افزار
23 ) و با کمک آزمون های کای اسکوئر، تی زوجی و مستقل آنالیز شدند.
همچنین، به .(P <0/ یافته ها: میانگین دفعات بروز، شدت و مدت سردردهای میگرنی بعد از مداخله در گروه تجربی بهبود یافت ( 05
استثنای راهبرد ارزیابی مجدد و حمایت اجتماعی، میانگین دفعات کاربرد راهبردهای مقابله ای در گروه تجربی بعد از مداخله افزایش
.(P <0/ علاوه بر این، میانگین نمره آگاهی و خودکارآمدی در بیماران گروه تجربی بعد از مداخله افزایش یافت ( 001 .(P <0/ یافت ( 05
همچنین، رتبه مراحل آمادگی بیماران گروه تجربی بعد از مداخله افزایش یافت و بیماران مراحل فعال آمادگی را گزارش کردند
.(P <0/01)
نتیجه گیری: یافته های پژوهش بر اثربخشی آموزش مبتنی بر مراحل تغییر در بهبود استفاده از راهبردهای مقابله با درد و همچنین،
کاهش دفعات، شدت و مدت سردردهای میگرنی تأکید می کند.
واژه های کلیدی: میگرن، راهبردهای غلبه بر درد، سردردهای مزمن، مراحل تغییر، آموزش، خودکارآمدی
.314-300 :(4) 26 ؛ مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1398
1398/05/ 1398 پذیرش: 05 /11/ دریافت: 24
١ د کمیته تحقیقات دانشجویی، انشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران.
2 مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، پژوهشکده پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
3 نویسنده مسؤول؛ مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، پژوهشکده پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران.
آدرس: قزوین – بلوار شهید باهنر – دانشگاه علوم پزشکی قزوین – دانشکده بهداشت – گروه بهداشت عمومی
Emohammadi@qums.ac.ir : تلفن: 989124146500 + نمابر: 02833357328 پست الکترونیکی
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
302
مقدمه
میگرن، به عنوان حملات مکرر سردرد و به طور معمول
یک طرفه، همراه با اختلالات دستگاه گوارش و بینایی تعریف
شده است ( 1). میگرن به دو دسته کلی تقسیم شده است:
2) و اصلی ترین ) میگرن بدون اورا 1 و میگرن همراه با اورا 2
تفاوت میگرن کلاسیک با نوع شایع، همراه بودن با اورا است؛
به طوری که قبل از بروز سردرد، فرد دچار یکسری اختلالات
عصبی مانند مشاهده نقاط نورانی و مورمورشدن بدن می شود
.(3)
میگرن، شایع ترین نوع سردرد با شیوع 7 تا 11 درصدی
است که در اکثر مواقع منجر به مراجعه بیماران به پزشک
می شود ( 4). نتایج مطالعات نشان می دهند که میگرن باعث
ایجاد درگیری خانوادگی و به هم خوردن زندگی اجتماعی و
جنسی می شود ( 5). کل هزینه های ناشی از مراقبت های
19 میلیارد دلار در / درمانی بالغین مبتلا به میگرن در جهان، 6
.( سال برآورد شده است ( 6
هنوز هیچ روش درمانی ثابت و تأییدشده ای برای درمان
میگرن نیست؛ بیشتر درمان های مؤثّر میگرن، انجام
مداخلاتی است که به اتمام سردرد و یا پیشگیری از تکرار و
شدت آن بیانجامد که درمان دارویی پیشگیرانه با
آگونیست های گیرنده سروتونین، بتابلوکرها و بلوکرهای کانال
کلسیم، درمان دارویی با هدف تسکین حملات درد و درمان
روانشناختی، از آن جمله است ( 7). با وجود آنکه در حال
حاضر برای پیشگیری و درمان میگرن، اولین انتخاب تجویز
دارویی است، اما برخی بیماران درمان های غیر دارویی را نیز
ترجیح می دهند و برخی متخصصان برای پیشگیری و درمان
.( میگرن این درمان ها را توصیه کرده اند ( 8
پیشرفت های نظری و رشد فزاینده تحقیقات، مبانی لازم
را برای مفهوم سازی سردرد به عنوان یک اختلال روانی-
فیزیولوژیکی (اختلال جسمی که تحت تأثیر استرس های
روانی، اجتماعی و محیطی قرار دارد) فراهم آورده و سرانجام
1 Migraine without aura or common migraine
2 Migraine with aura or classic migraine
باعث به وجود آمدن و به کارگیری درمان های رفتاری معاصر
برای سردرد شده است. بررسی های فراتحلیلی ادبیات
پژوهش، همگی نشان داده اند که مداخلات رفتاری، 35 تا 55
درصد بهبود در میگرن و سردرد تنشی را به بار آورده و این
نتایج به طور معنی داری بهتر از شرایط کنترل است ( 9). تأکید
بر استفاده از راهبردهای رفتاری در درمان میگرن، زمانی
اهمیت بیشتری می یابد که بدانیم منابع پژوهشی گسترده ای
وجود دارد که نشان می دهد اگرچه ممکن است عوامل رفتاری
و روانشناختی در شروع درد نقش چندان بارزی نداشته باشند،
اما این عوامل در استمرار درد و ناتوانی ناشی از آن نقش
.( قاطعی ایفا می کنند ( 10
یکی از عواملی که در تجربه روانشناختی و فیزیولوژیک
درد، نقش واسطه ای قدرتمندی ایفا می کند، راهبردهای
مقابله ای است ( 11 ). مقابله، تلاشی است که فرد برای
موقعیتی که نیاز به سازگاری دارد، انجام می دهد تا محرک
تنش زا را حذف و یا تقلیل دهد ( 12 ). رویکردهای اولیه
که « مسئله مدار » سبک های مقابله ای را مجزا می کنند: سبک
به طور مستقیم روی کاهش فشار به وسیله افزایش دادن
مهارت های مدیریت استرس عمل می کند. این سبک تلاش
برای انجام فعال وظایف برای کم کردن شرایط استرس زاست؛
که خصوصیت اصلی آن « مقابله ای اجتنابی » سبک
مقابله ای » اجتناب کردن از عامل فشارزاست و سبک
راهبردهای شناختی برای به تعویق انداختن یا ،« هیجان مدار
.( حل عامل استرس زاست ( 13
پژوهش های گوناگونی به بررسی ارتباط بین آموزش
راهبردهای غلبه بر درد بر کاهش دردهای مزمن و میگرن
پرداخته اند؛ به عنوان مثال، سلیمانی و همکاران در مطالعه خود
می تواند باعث ارتقای کیفیت « کنترلِ خود » دریافتند آموزش
زندگی بیماران مبتلا به میگرن شده و کاربرد مؤثر و مهمی در
.( درمان بیماران مبتلا به میگرن دارد ( 14
در سال 2009 بر ارتباط Pecukonis همچنین در پژوهش
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
303
بین خودکارآمدی 1 و سازگاری فرد با درد مزمن تأکید کرده اند
میزان اطمینان » 15 ). در این حوزه، خودکارآمدی به صورت )
فرد به توانایی اش برای حفظ عملکرد موفق علی رغم وجود
.( تعریف می شود ( 10 « درد
مطالعات در خصوص تغییر رفتار به این نتیجه رسیده اند
که افراد زمانی که رفتار خود را اصلاح می کنند، در طول یک
رشته مراحل حرکت می کنند. مدت زمانی که یک فرد
می تواند در هر مرحله باقی بماند و نیز تکالیفی که برای
حرکت به مرحله بعد مورد نیاز است، متغیر است ( 16 ). الگوی
مراحل تغییر، بعد زمان را مطرح نموده و به معنای آن است
که تغییر در طی زمان رخ می دهد. فرد در زمینه تغییر رفتار و
قبل از پذیرش هرگونه رفتار بهداشتی، از 5 مرحله عبور
است و «( پیش تعمق (پیش تفکر » می کند: اولین مرحله، مرحله
هنگامی رخ می دهد که شخص به فکر تغییر در آینده
قابل پیش بینی نیست و معمولاً 6 ماه آینده را شامل می شود.
نام دارد و هنگامی رخ «( تعمق (تفکر » مرحله دوم مرحله
می دهد که شخص به فکر تغییر در آینده قابل پیش بینی
می افتد اما نه به طور فوری، و معمولاً بین یک تا شش ماه
است و زمانی رخ « آمادگی » طول می کشد. مرحله سوم مرحله
می دهد که شخص به برنامه ریزی برای تغییر در آینده ی
نزدیک می پردازد و معمولاً ماه آینده را در بر می گیرد. مرحله
است که در آن شخص اقدام به تغییر « عمل » چهارم مرحله
معنی دار در عرض 6 ماه گذشته می نماید. مرحله پنجم، مرحله
می باشد که در آن شخص به حفظ رفتار برای « نگهداری »
دوره ای از زمان می پردازد و معمولاً 6 ماه یا بیشتر را شامل
می گردد ( 17 ). مدل مراحل تغییر را به عنوان الگوی کلی تغییر
رفتار عمدی پیشنهاد داده اند و در سال های اخیر در مطالعات
مختلف حوزه آموزش سلامت مانند: سیگارکشیدن، ترک
سیگار، مصرف الکل، اعتیاد، چاقی، تحرک بدنی، سلامت
دهان و دندان و غیره به دفعات مورد استفاده قرار گرفته است
.(18)
1 Self efficacy
بنابراین، با توجه به شیوع بالای انواع سردردها به ویژه
سردردهای میگرنی، پیامدهای منفی آن بر سلامت جسمانی،
روانی و اجتماعی و پایین آوردن کیفیت زندگی، همچنین
حمایت مطالعات از نقش تکمیلی و سینرژیستی راهبردهای
مقابله ای (راهبردهای شناختی رفتاری) در بهبود سلامت
بیماران مبتلا به دردهای مزمن و میگرن، هدف از مطالعه
حاضر تعیین اثربخشی آموزش بر اساس مراحل آمادگی برای
تغییر بر کاربرد مکانیسم های غلبه بر درد در بیماران زن مبتلا
به میگرن بود.
روش تحقیق
مطالعه کنونی از نوع تجربی، با گروه کنترل و با
اندازه گیری قبل و بعد بود. جامعه آماری این پژوهش، کلیه
بیماران مبتلا به میگرن بودند که بیماری آنها توسط پزشک
متخصص تشخیص داده شده بود و با هماهنگی با
کلینیک های تخصصی مغز و اعصاب شهر انزلی، برای
مشارکت در پژوهش به مراکز بهداشتی و درمانی این شهر
مراجعه کردند. در این مطالعه، بیماران مبتلا به میگرن در
قالب دو گروه تجربی و کنترل، به طور داوطلبانه و بر پایه
نمونه گیری چندمرحله ای در حد فاصل آذرماه 1396 تا
شهریورماه 1397 در شهر انزلی در پژوهش مشارکت داشتند.
حجم نمونه بر اساس مطالعه مشابه قبلی ( 19 ) و با
با در نظر گرفتن اندازه اثر ،G*Power استفاده از نرم افزار
0 و توان آزمون 80 درصدی و / 0/35 ، میزان اطمینان 95
ریزش 10 درصدی، برای هر یک از گروه های تجربی و
کنترل ب هطور برابر 30 نفر در نظر گرفته شد.
با توجه به تعداد کم بیماران و همچنین، نبود اختلاف
معنی دار بین بیماران از حیث متغیرهای اقتصادی- اجتماعی و
تعداد محدود کلینیک های موجود در سطح شهر و به منظور
پیشگیری از برهم پوشانی احتمالی بین نمونه ها، ابتدا به صورت
تصادفی ساده از بین مراکز بهداشتی و درمانی مذکور، دو
مرکز بهداشتی و درمانی که بیشترین فاصله را از یکدیگر
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
304
داشتند، انتخاب شدند و یک مرکز به گروه تجربی و مرکز
دیگر به گروه کنترل تخصیص داده شد. بعد از ثب تنام بیماران
و اطلاع رسانی درباره اهداف مطالعه، با لحاظ کردن معیارهای
ورود و خروج و بر اساس جدول اعداد تصادفی، از بین افراد
مذکور نمونه گیری انجام شد.
معیارهای ورود به مطالعه شامل: مشارکت داوطلبانه و
آگاهانه، گزارش مراحل غیرفعال آمادگی برای تغییر بر اساس
الگوریتم مراحل تغییر (پیش تفکر، تفکر و قصد)، تشخیص
قطعی ابتلا به سردرد میگرن مزمن توسط متخصص مغز و
اعصاب بر اساس معیارهای جامعه بی نالمللی سردرد، قرار
42 سال، برخورداری از حداقل - گرفتن در محدوده سنّی 18
سطح سواد خواندن و نوشتن، تداوم سکونت در شهر انزلی در
یک سال آتی، مؤنّث بودن، وقوع 4 حمله میگرن یا بیشتر در
طول یک ماه در فرد، شدت سردرد 5 و یا بالاتر بر اساس
مقیاس عددی سنجش درد، نداشتن شیفت های کاری در
گردش، عدم سابقه ابتلا به اختلالات سایکوتیک، عدم شرکت
در برنامه های مشابه آموزشی و مداخله ای در یک سال گذشته
بودند. همچنین، در صورت ابتلا به بیماری های شدید جسمی
یا معلولیت و اختلالات عصب شناختی وخیم، عدم تمایل به
ادامه روند عادی درمان، بروز افکار خودکشی و یا احتمال
خودکشی (بر اساس معاینه و مصاحبه پزشک متخصص)،
بیمار در مطالعه مشارکت داده نشد؛ علاوه بر این، عدم حضور
در بیش از یک جلسه از جلسات آموزشی نیز جزء معیارهای
خروج در نظر گرفته شد.
در پژوهش حاضر به منظور گردآوری داده ها از
مقیاس های مورد اطمینان و معتبر به شرح زیر استفاده شد:
پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و فردی: این پرسشنامه
دربرگیرنده گزینه ها و سؤالاتی ب همنظور تعیین مشخصات
جمعیت شناختی مانند: سن، جنس، قد، وزن، میزان تحصیلات،
وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، شغل، پوشش بیمه و همچنین،
با هدف ارزیابی سوابق مرتبط با بیماری مانند: طول مدت
ابتلا، دفعات بستری در بیمارستان طی یک سال اخیر،
مهم ترین مشکل ناتوان کننده بیماری، ابتلا به سایر بیماری ها،
نوع داروی مصرفی و نوع میگرن بود. مدت زمان لازم برای
تکمیل سؤالات این بخش حدود 3 دقیقه در نظر گرفته شد و
تنها در فاز نخست مطالعه توسط افراد مورد مطالعه تکمیل
گردید.
،Billings و Mouse) پرسشنامه راهبردهای مقابله ای
: (1981 Mouse و Billings ١ این پرسشنامه که توسط
تهیه شده، دارای 19 سؤال در سه حیطه مقابله شناختی ( 6
سؤال)، مقابله رفتاری فعال ( 6 سؤال) و مقابله اجتنابی ( 7
سؤال) است. از افراد مورد مطالعه درخواست شد تا به سؤالات
این پرسشنامه که بر اساس مقیاس لیکرت چهار گزینه ای
(همیشه، اغلب، گاهی، هیچ وقت) تنظیم شده بودند، پاسخ
دهند. به هر سؤال بر اساس گزینه ای که از سوی فرد انتخاب
شده بود، نمر های بین صفر تا 3 تعلق گرفت؛ بدین ترتیب در
مجموع، دامنه نمرات افراد بین صفر و 57 متغیر بود. روایی و
پایایی ابزار مذکور در مطالعه ای مورد تأیید قرار گرفته است
20 ). مدت زمان لازم برای پاسخگویی به سؤالات این بخش )
10 دقیقه بود.
2: این (PSEQ) پرسشنامه خودکارآمدی مربوط به درد
Bandura ابزار ده سؤالی، بر اساس نظریه خودکارآمدی
طراحی و توسط نیکولاس ساخته شد. هدف این مقیاس،
اندازه گیری میزان اطمینان فرد و میزان کارآمدی اش در
زندگی همراه با درد است. برای پاسخ به سؤالات این مقیاس،
6 درجه ای استفاده شده و دامنه نمرات نیز - از طیف لیکرت 1
بین 10 تا 60 متغیر است. نمره بالاتر بیانگر اطمینان بیشتر در
انجام فعالیت های روزمره با وجود درد است. ویژگی های
سایکومتریک پرسشنامه مذکور همچون روایی صوری،
و همکاران در سال Costa محتوایی و پایایی در مطالعه
2017 مورد تایید قرار گرفته است ( 10 ). زمان مورد نیاز برای
پاسخگویی به سؤالات این بخش تقریباً 5 دقیقه بود.
1 Billings and Mouse Coping Strategies Scale
2 Pain Self Efficacy Questionnaire
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
305
الگوریتم مراحل تغییر درد 1: هدف مقیاس مذکور،
ارزیابی آمادگی روانی فرد برای پذیرش رویکرد خودکنترلی و
خودمدیریتی شرایط دردهای مزمن است که ابتدا توسط
و همکاران در سال 1997 طراحی شد و سپس در Kerns
و همکاران در سال 2015 ، روایی و پایایی آن Evans مطالعه
نیز به تأیید رسید ( 21 ). این پرسشنامه 30 سؤالی، به روش
خودگزارشی اجرا می شود و از چهار مقیاس کوچ کتر تشکیل
شده است که در واقع نشانگر 4 مرحله تغییر از مدل فرانظری
با 7 سؤال اندازه گیری می شود « پیش تفکر » : تغییر رفتار است
که در نهایت بر این عقیده فردی استوار است که مدیریت
مشکلات مرتبط با درد، در ابتدا و به طور اساسی مسئولیت
که از 10 سؤال تشکیل « تفکر » . متخصصان پزشکی است
شده است و نشان می دهد بیمار به قبول رویکرد خودمدیریتی
توجه دارد ولی از اجرای را هحل پزشکی منصرف است و سمت
که از 6 سؤال تشکیل شده « عمل یا اجرا » آن نم یرود. مرحله
و مشتمل بر آغاز تلاش هایی برای بهبود و ارتقای مهارت های
خودمدیریتی است. بر اساس راهنمای نمر هدهی به الگوریتم
مذکور، در صورتی که فردی به 3 سؤال از شش سؤال مرحله
عمل الگوریتم مراحل تغییر درد پاسخ منفی بدهد، فرد مذکور
در مرحله عمل قرار داده نخواهد شد و فرد مذکور در مرحله
قرار خواهد داشت. در نهایت، مرحله «( آمادگی (قصد »
نیز از 7 سؤال تشکیل شده است و تعهد فرد را « نگهداشت »
برای خودمدیریتی درد منعکس می کند ( 21 ). در این بخش
حدود 15 دقیقه برای پاسخگویی به سؤالات، صرف می شد.
مقیاس آگاهی: بر اساس مطالعه منابع و مقالات علمی
در این رابطه و با نظر متخصصان، مجموعه ای از سؤالات در
مورد استفاده از مکانیسم های غلبه بر درد مزمن طراحی و در
نهایت پس از اصلاح و اعمال نظرات، یک پرسشنامه 12
سؤالی استخراج شد. سؤالات به صورت بلی- خیر و پاسخ های
و « صفر » صحیح- غلط طراحی شد. حداقل نمره این بخش
بود. روایی صوری پرسشنامه مذکور، توسط تیم «24» حداکثر
1
خبرگان متشکل از کارشناس روانشناسی عمومی، روانشناس
بالینی، متخصص مغز و اعصاب، متخصص آموزش بهداشت و
پرستار داخلی- جراحی مورد تأیید قرار گرفت؛ همچنین،
میزان مذکور (CVR) و (CVI) شاخص روایی محتوایی
0 نشان دهنده روایی محتوایی / 0 و 87 / به ترتیب برابر با 83
مقیاس مذکور بودند. برای پاسخگویی به سؤالات این بخش
تقریبا 7 دقیقه زمان نیاز بود.
بعد از اجرای فرآیند هماهنگی با مراکز بهداشتی و
درمانی، کسب رضایت نامه کتبی و آگاه یرسانی به بیماران
درباره اهداف مطالعه و همچنین تعیین وقت برای تکمیل
پرسشنامه، در فاز نخست مطالعه، بیماران در زمانِِ از قبل
تعیین شده، اقدام به تکمیل پرسشنام هها در محل مرکز
بهداشتی و درمانی و در حضور اعضای تیم تحقیق نمودند.
حضور اعضای تیم تحقیق ب همنظور رفع ابهامات و پاسخ به
سؤالات احتمالی و اطمینان از تکمیل دقیق و پاسخگویی به
تمام سؤالات بود.
بعد از گردآوری داده های اولیه و بر اساس نیازسنجی و
وزن دهی به متغیرهای تأثیرگذار همچون آگاهی و
خودکارآمدی و تعیین نوع راهبردهای مقابله ای و با تکیه بر
منابع آموزشی موجود و تأیید خبرگان، اهداف و محتوای
آموزشی مورد نظر طراحی و تدوین شد. به منظور انطباق بین
اهداف آموزشی با نیازهای از پیش تعیین شده، تیمی از
کارشناسان آموزش سلامت؛ محتوا، مواد و رسانه های آموزشی
تهیه شده را ابتدا ارزیابی نمودند و سپس از یک نمونه تصادفی
10 نفری که در مطالعه نهایی شرکت نداشتند، درخواست شد
تا نظرات خود را نسبت به قابلیت فهم، قدرت انتقال مفاهیم،
ویژگی های ظاهری، جذابیت، حجم مطالب و سایر ویژگ یهای
محتوا و مواد آموزشی اعلان کنند. پس از انجام پیش آزمون و
تأیید تیم متخصصان؛ اهداف، محتوای آموزشی، مدت زمان
آموزش و روش آموزش، ابزارهای کمک آموزشی به همراه
افراد شرکت کننده در هر جلسه نیز تعیین شد. به منظور
جلوگیری از یکنواخت بودن کلاس آموزشی و تسهیل فرآیند
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
306
یادگیری، از وسایل کمک آموزشی نظیر پمفلت و پوستر و
همچنین، ظرفیت های فضای مجازی و کانا لهای ارتباطی
استفاده شد و با استفاده از WhatsApp مانند سروش و
پتانسیل بحث گروهی متمرکز نیز سعی شد تا با مطر حنمودن
تجارب و اطلاعات بیماران و بیان سؤالات و پاس خها، جریان
پویایی گروه و مشارکت نمونه ها شکل فعال تری به خود گیرد
و در نهایت در افزایش آگاهی و اطلاعات و اصلاح نگرششان
اثرگذار باشد.
در انتها، آموزش داده شده به گروه تجربی شامل 5 جلسه
60 دقیقه ای در طی پنج هفته متوالی بود که در قالب
8 نفری اجرا شد. محتوای جلسات آموزشی به - گروه های 10
این شرح بود: جلسه اول شامل: تعریف و مقایسه انواع
سردردهای حاد و مزمن، مکانیسم ها و علل احتمالی، علائم و
نشانه ها، پیامدها و عوارض میگرن؛ جلسه دوم شامل باورهای
غلط درباره منشأ سردردهای میگرنی، انواع رو شهای درمانی
و را ههای خوددرمانی، مزایای کنترل صحیح و کارآمدی
روش های غیردارویی مقابله با سردردهای میگرنی؛ جلسه
سوم شامل: انواع راهبردهای مقابله با درد مزمن، انواع
راهبردهای مسئله مدار و هیجا نمدار با تمرکز بر آشنایی با
راهبردهای حل مسئله، مدیریت خشم و اضطراب، آموزش
کنترل تکانه و هیجان و سایر راهبردها؛ جلسه چهارم شامل:
نمایش عملی و اجرای راهبردهای آموزش داده شده به همراه
تکرار و تمرین آن ب هصورت فردی با حضور مربی و در قالب
فعالیت های گروهی و در نهایت جلسه پنجم شامل: یادآوری و
مروری بر مباحث مطرح شده، پاسخ به سؤالات، بازخورد
کلامی و تشویق در راستای تکرار و ماندگاری راهبردهای یاد
گرفته شده بود.
در طول تمام جلسات، نخست آموزش نظری از سوی
مدرس مذکور ارائه می شد و سپس، همزمان با تکرار
مهارت های مورد نظر، از بیماران گروه تجربی درخواست
می شد که بر اساس الگوبرداری گام به گام، مهارت مذکور را
به طور عملی اجرا نمایند. در حین آموزش مفاهیم نظری و
عملی، ترکیبی از رو شهای آموزشی مانند: سخنرانی، بحث
گروهی، پرسش و پاسخ و درنهایت نمایش عملی مورد
استفاده قرار می گرفت. بعد از هر جلسه نیز از گروه تجربی
درخواست می شد که راهبردها را حداقل به مدت یک هفته، در
منزل اجرا کنند و زمان اجرا را در فرم مخصوص ثبت نمایند.
در نقطه مقابل، در طول آموزش، گروه کنترل تنها از آموزش
و مراقبت های معمول که فاقد راهبردهای غلبه بر درد بود،
بهره مند شدند.
در حین آموز شها از چهار پمفلت با موضوعات
گیاهان دارویی مؤثّر بر درمان » ،« طب فشاری » ،« میگرن »
استفاده شد. هدف از تهیه این « کنترل خشم » و « میگرن
پمفلت ها، آشنایی بیشتر گروه تجربی با میگرن و انواع آن
به همراه راه های پیشگیری از آن بود. همچنین در پمفلت طب
فشاری، نقاطی که در آرام سازی از دردهای میگرنی نقش
دارند، توضیح داده شد. در پمفلت گیاهان دارویی نیز پیشینه
استفاده از گیاهان مذکور در تسکین دردهای میگرنی و
همچنین طرز تهیه و استفاده از آنها بیان شد و در آخر راه های
کنترل خشم و نحوه تخلیه خشم به صورتی که باعث آرامش
گردد، ارائه گردید.
در انتها پس از تکمیل پرسشنام هها، داده های جمع آوری
ویرایش 23 ) گردید. در این ) SPSS شده وارد نرم افزار
راستا ابتدا با استفاده از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف، توزیع
نرمال داده ها بررسی شد و سپس، آزمون مناسب انتخاب
گردید. بدین ترتیب برای مقایسه میانگین متغیرهای کمی در
دو گروه مستقل و وابسته، از آزمون تی مستقل و زوجی و
برای بررسی روابط متغیرهای کیفی از آزمون کای اسکوئر
استفاده شد.
به منظور رعایت کرامت اخلاقی، محقق پس از ورود به
مراکز بهداشتی و درمانی، با ارائه توضیحات جامع و کافی
در خصوص اهداف پژوهش به افراد مورد مطالعه و کسب
رضایت کتبی و تمایل آنان برای شرکت در پژوهش و
اطمینان دادن در مورد محرمانه ماندن اطلاعات، به
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
307
جمع آوری اطلاعات پرداخت. همچنین، پژوهش مذکور از
سوی کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی قزوین
مورد تأیید واقع شد. (IR.QUMS.REC.1396.353)
یافته ها
نتایج درج شده در جدول یک به مقایسه ویژگی های
دموگرافیک بیماران دو گروه تجربی و کنترل قبل از مداخله
آموزشی می پردازد. همان طور که از داده ها مشخص است
میانگین سنی بیماران شرکت کننده در مطالعه حاضر به طور
26 سال بود و بیش از 75 درصد تحت پوشش /3±11/ کلی 7
بیمه های سلامت قرار داشتند. همچنین تقریباً 50 درصد
بیماران، تحصیلات در حد دبیرستان و دیپلم داشتند و حدود
70 درصد بیماران متأهل بودند. تقریباً 65 درصد نمونه ها
خانه دار بودند و بیش از نیمی از آنها وضعیت اقتصادی خود را
متوسط گزارش کردند. مقایسه یافته های دموگرافیک بین دو
گروه تجربی و کنترل تفاوت معن یداری را بین دو گروه نشان
نداد.
یافته های درج شده در جدول 2 نشان می دهد بین دو
گروه تجربی و کنترل قبل از اجرای مداخله آموزشی از حیث
شاخص های کلینیکال ارزیابی سردرد میگرنی یعنی دفعات
بروز حمله در یک ماه، شدت سردردها و مدت سردرد اختلاف
معنی داری وجود نداشت، اما بعد از اجرای برنامه آموزشی
مبتنی بر مدل مراحل آمادگی برای تغییر شاهد بودیم که
میانگین دفعات بروز حمله در بیماران گروه تجربی در مقایسه
؛(P <0/ با قبل مداخله به طور معن یداری کاهش یافت ( 001
همچنین، میانگین شدت حملات سردردهای میگرنی در
بیماران گروه تجربی بعد از مداخله ب هطور معنی داری کاهش
در حالی که شاخص مذکور در بیماران ،(P <0/ یافت ( 001
گروه کنترل تغییر معنی داری را نشان نداد. علاوه بر این،
یافته های جدول 2 شواهدی را دال بر کاهش معنی دار
میانگین مدت سردردهای میگرنی در بیماران گروه تجربی بعد
.(P=0/ از مداخله ارائه م یکند ( 003
جدول 1- مقایسه خصوصیات دموگرافیک بیماران شرکت کننده در گروه های کنترل و تجربی، قبل از مداخله
(n= گروه کنترل ( 30 (n= متغیر مورد بررسی گروه تجربی ( 30
آزمون کا یاسکوئر
تعداد (درصد) تعداد (درصد)
سن
(33/33) 10 (40) 12 25-18
Χ2=2/987
P=0/394 (20) 6 (23/33) 7 35-25
(46/67)14 (36/67) 11 بالای 35
سطح تحصیلات
(23/33) 7 (26/6) ابتدایی و راهنمایی 8
Χ2=4/982
P=0/173 (46/67) 14 (53/33) دبیرستان و دیپلم 16
(30) 9 (20) دانشگاهی 6
وضعیت تأهل
(26/67) 8 (30) مجرد 9
Χ2=0/116
P=0/865 (70) 21 (63/33) متاهل 19
(3/33) 1 (6/67) سایر موارد 2
تعداد فرزندان
(20) 6 (23/33) بدون فرزند 7
Χ2=1/403
P=0/844 (56/67) 17 (53/34) 16 3-1
(23/33) 7 (23/33) بیش از 3 فرزند 7
Χ2=1/023 (66/67) 20 (60) وضعیت اشتغال خانه دار 18
P=0/600 (33/33) 10 (40) کارمند و شاغل 12
وضعیت اقتصادی
(26/67) 8 (36/67) ضعیف 11
Χ2=2/782
P=0/095 (56/67) 17 (50) متوسط 15
(16/66) 5 (13/33) خوب 4
Χ2=2/292 (80) 24 (76/67) پوشش بیمه ای بلی 23
P=0/130 (20) 6 (73/33) خیر 7
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
308
جدول 2- شاخص های مربوط به سردردهای میگرنی در بیماران گروه های کنترل و تجربی، قبل و بعد از مداخله آموزشی
شاخص مورد بررسی قبل از مداخله بعد از مداخله آزمون ت یزوجی
دفعات حمله در طول یک ماه
t=-3/656 ،P<0/001 1/93±1/07 4/39±1/ گروه تجربی 40
t=-1/140 ،P=0/395 3/95±1/65 4/21±1/ گروه کنترل 38
- t=3/567 ،P<0/001 t=1/420 ،P=0/ آزمون تی مستقل 158
شدت سردرد
t=6/858 ،P<0/001 4/72±1/87 8/34±1/ گروه تجربی 56
t=0/903 ،P=0/370 8/23±1/63 8/60±1/ گروه کنترل 49
- t=-3/860 ،P<0/001 t=0/398 ،P=0/ آزمون تی مستقل 691
مدت سردرد
t=5/834 ،P<0/001 2/13±1/06 3/85±1/ گروه تجربی 44
t=-0/630 ،P=0/531 3/38 ±1/77 3/59 ±1/ گروه کنترل 70
- t=-3/471 ،P=0/001 t=0/446 ،P=0/ آزمون تی مستقل 656
جدول 3- مقایسه میانگین راهبردهای مقابله ای در بیماران گروه های تجربی و کنترل قبل و بعد از مداخله
راهبرد مورد استفاده گروه قبل از مداخله بعد از مداخله آزمون ت یزوجی
راهبرد مقابله مواجهه
t=-5/787 ،P<0/001 16/13±3/75 3/26±3/ تجربی 11
t=-0/359 ،P=0/721 13/53±3/17 13/40±2/ کنترل 94
- t=5/939 ،P<0/001 t=0/833 ،P=0/ آزمون تی مستقل 406
راهبرد فاصله گیری
t=-7/111 ،P<0/001 12/60±3/24 15/34±2/ تجربی 87
t=-0/370 ،P=0/713 15/38±3/10 15/76±3/ کنترل 04
- t=7/287 ،P<0/001 t=0/365 ،P=0/ آزمون تی مستقل 688
خود کنترلی
t=5/734 ،P<0/001 19/61±2/85 16/25±3/ تجربی 73
t=-0/630 ،P=0/531 17/08±3/44 16/94±3/ کنترل 86
- t=3/471 ،P<0/001 t=0/446 ،P=0/ آزمون تی مستقل 655
جستجوی حمایت
اجتماعی
t=8/546 ،P<0/001 17/20±3/14 16/12±2/ تجربی 67
t=-0/251 ،P=0/531 16/77±3/06 16/43±2/ کنترل 85
- t=8/528 ،P<0/001 t=0/902 ،P=0/ آزمون تی مستقل 369
پذیرش مسئولیت
t=-3/841 ،P<0/001 13/57±3/19 11/35±2/ تجربی 86
t=-1/140 ،P=0/258 11/23±3/17 11/27±3/ کنترل 01
- t=3/567 ،P<0/001 t=1/420 ،P=0/ آزمون تی مستقل 158
فرار-اجتناب
t=-4/790 ،P<0/001 13/27±3/36 15/40±2/ تجربی 93
t=-0/908 ،P=0/366 15/82±4/00 15/83±3/ کنترل 16
- t=5/073 ،P<0/001 t=1/133 ،P=0/ آزمون تی مستقل 203
حل مسئله برنامه ریزی شده
t=-3/128 ،P<0/001 17/35±3/20 15/34±3/ تجربی 19
t=-0/605 ،P=0/547 15/94±3/82 15/63±3/ کنترل 56
- 0/003 0/ آزمون تی مستقل 59
ارزیابی مجدد مثبت
t=-0/335 ،P=0/719 20/34±3/59 19/25±3/ تجربی 87
t=-0/617 ،P=0/538 19/67±3/73 20/00±4/ کنترل 13
- t=0/902 ،P=0/372 t=0/377 ،P=0/ آزمون تی مستقل 712
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
309
نتایج مندرج در جدول 3، منعکس کننده مقایسه میانگین
دفعات کاربرد انواع راهبردهای مقابله ای بین بیماران مبتلا به
سردردهای میگرنی در گرو ههای تجربی و کنترل، قبل و بعد
از مداخله آموزشی مبتنی بر مدل مراحل تغییر است.
همان طور که از داده ها استنتاج م یگردد، قبل از مداخله بین
دو گروه از حیث کاربرد راهبردهای مقابل های اختلاف
معنی داری دیده نمی شود، با این وجود نتایج حاکی از آن است
که بیماران گروه تجربی از راهبردهای مقابله مواجهه
خودکنترلی ،(P <0/ فاصله گیری ( 001 ،(P <0/001)
فرار-اجتناب ،(P = 0/ پذیرش مسئولیت ( 005 ،(P <0/001)
بعد از (P <0/ و حل مسئله برنامه ریزی شده ( 001 (P <0/001)
مداخله مبتنی بر مراحل تغییر به طور معنی داری بیشتر استفاده
کرده اند؛ با این وجود، تغییر معنی داری در میانگین دفعات
استفاده از دو راهبرد جستجوی حمایت اجتماعی و ارزیابی
مجدد مثبت گزارش نشد. نتایج مرتبط با آزمون تی زوجی
تغییر معن یداری را در میانگین دفعات استفاده از راهبردهای
مقابله ای در گروه تجربی منعکس نکرد.
یافته های درج شده در جدول 4، مربوط به مقایسه
میانگین نمره متغیرهای آگاهی و خودکارآمدی مرتبط با درد
بین بیماران گروه های تجربی و کنترل، قبل و بعد از مداخله
آموزشی است. مقایسه میانگین دو متغیر مذکور بین بیماران
گروه تجربی و کنترل قبل از آموزش، اختلاف معنی داری را
بین دو گروه نشان نداد؛ اما بعد از اجرای مداخله آموزشی
مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییر، میانگین نمره آگاهی
بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی در گروه تجربی ب هطور
همچنین، نتایج حاکی .(P <0/ معنی داری افزایش یافت ( 001
از افزایش معن یدار میانگین نمره خودکارآمدی مرتبط با درد
در بیماران گروه تجربی بعد از دریافت برنامه آموزشی مبتنی
.(P <0/ بر مراحل تغییر بود ( 001
یافته های جدول 5 میانگین نمرات مربوط به مراحل تغییر
در بیماران گروه های تجربی و کنترل را نشان می دهد. از
داده ها م یتوان نتیجه گرفت که بالاترین نمره برای مراحل
کسب شده است و در نقطه (M) و نگهداشت (A) عمل
مقابل مراحل پیش تفکر و تفکر کمترین نمره را کسب
کرده اند. همچنین، بر اساس یافت هها می توان استنباط کرد که
در گروه تجربی تعداد افرادی که مراحل فعال آمادگی برای
تغییر (مراحل اجرا و نگهداشت) را بعد از مداخله آموزشی
گزارش کردند، به طور معن یداری در مقایسه با قبل از مداخله
بیشتر بود؛ علاوه بر این، یافت ههای مندرج در این جدول نشان
می دهد که با توجه به نمون هگیری از بین افرادی که در مراحل
غیر فعال قرار داشتند (پیش تفکر، تفکر و آمادگی)، هیچ
بیماری که هنگام مطالعه از راهبردهای مقابله ای با سردرد
به طور منظم و آگاهانه استفاده کند، وارد مطالعه نشده بود و
در واقع بیمارانی انتخاب شده بودند که در مراحل روانی
غیرفعال (پیش تفکر، تفکر و قصد) با توجه به رفتار، هدف قرار
داشتند. همچنین بررسی سطحی توزیع افراد بر اساس سازه
مراحل آمادگی برای تغییر در دو گروه نشان داد که بیش از
45 درصد بیماران مورد بررسی در مرحله پیش تفکر قرار
داشتند و 33 درصد بیماران نیز گزارش کردند که به
روش های غیردارویی مقابله با سردردهای میگرنی فکر
کرده اند (مرحله تفکر). با این وجود، مقایسه بین دو گروه
تجربی و کنترل از حیث توزیع بیماران بر اساس مراحل
آمادگی برای تغییر مورد قبل از اجرای برنامه آموزشی،
اختلاف معن یداری را از نظر متغیر مورد نظر نشان نداد؛ اما
پس از اجرای برنامه آموزشی، شاهد تغییر معن یدار در توزیع
افراد بر اساس سازه مراحل تغییر بین دو گروه بودیم
به طوری که تعداد بیمارانی که مراحل اجرا و ؛(P<0/001)
نگهداشت را گزارش کرده بودند در گروه تجربی در مجموع
این در حالی است .(P<0/ فراتر از 60 درصد بیماران بود ( 001
که در گروه تجربی، همزمان شاهد کاهش تعداد افرادی بودیم
که مراحل پیش تفکر و تفکر را گزارش کرده بودند
.(P<0/001)
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
310
جدول 4- مقایسه میانگین آگاهی و خودکارآمدی مربوط به درد در بیماران گروه تجربی و کنترل قبل و بعد از مداخله
متغیر مورد
بررسی
مقطع
اندازه گیری
گروه مورد بررسی تی تجربی کنترل آزمون مستقل
آگاهی
t=-0/522 ،P=0/538 12/06±3/45 11/83±3/ قبل از مداخله 24
t=4/677 ،P<0/001 13/13±4/00 17/65±5/ بعد از مداخله 52
- t=1/355 ،P=0/603 t=-5/699 ،P<0/ آزمون تی زوجی 001
خودکارآمدی
t=-0/930 ،P=0/390 23/94±11/70 24/16±10/ قبل از مداخله 33
t=7/355 ،P<0/001 24/11±12/46 47/55±16/ بعد از مداخله 2
- t=-0/107 ،P=0/915 t=-9/083 ،P<0/ آزمون تی زوجی 001
در گروه های تجربی و کنترل قبل و بعد از آموزش (PSOCQ) جدول 5- مقایسه تفاوت جمع نمرات مراحل تغییر درد
*تعداد و درصد بیماران در هر یک از مراحل تغییر گزارش شده است.
بحث
هدف مطالعه حاضر، تعیین تأثیر مداخله آموزشی مبتنی بر
مدل مراحل تغییر بر کاربرد مکانیسم های غلبه بر درد در
بیماران زن مبتلا به میگرن در شهرستان بندرانزلی بود.
چشم انداز کلی یافته ها نشان داد که میانگین دفعات بروز،
شدت و مدت حملات مرتبط با سردردهای میگرنی در بیماران
گروه تجربی پس از اجرای مداخله آموزشی به طور معنی داری
کاهش یافت که از این حیث با یافت ههای مطالعات قبل همسو
6). مداخلاتی که محور آنها آموزش راهبردهای ،9 ، است ( 19
شناختی- رفتاری مقابله با دردهای مزمن است با تمرکز بر
عوامل زیستی، روانی و اجتماعی مانند ترس و صدمه از
آسیب، تقویت خودکارآمدی در راستای مدیریت درد، افزایش
سطح دانش و توانمندسازی بیماران برای اجتناب از
محرک های ایجاد یا تشدیدکننده میگرن، زمینه ساز کنترل
علائم بالینی سردردهای مزمن خواهند شد ( 4). در واقع،
ماهیت اصلی آموزش مبتنی بر مراحل تغییر، پذیرش این
پیش فرض است که توانایی ها و ظرفیت های افراد برای مقابله
با تنش های جسمانی و روانی متفاوت است و علاوه بر این،
عوامل فردی و محیطی پیش آیند، تشدیدکننده و تداوم بخش
گروه مرحله تغییر
قبل از مداخله
تعداد (%)
بعد از مداخله
تعداد (%) قبل و بعد P-value
گروه تجربی
(6/67) 2 (46/67) پیش تفکر) 14 ) PC
Z=-9/130
P<0/001
(16/66) 5 (33/33) تفکر) 10 ) C
(33/33) 10 (20) قصد) 6 ) P
(36/67) 11 عمل) 0 ) A
(6/67) 2 نگهداشت) 0 ) M
(40) 12 (50/00) پیش تفکر) 15 ) PC
Z=-0/528
P=0/508
(30) 9 (33/33) تفکر) 10 ) C
(23/33) 7 (16/66) قصد) 5 ) P
(6/67) 2 عمل) 0 ) A
0 نگهداشت) 0 ) M
بین دو گروه P-value
،Z=-0/562
P=0/472
،Z=-8/325
P<0/001
-
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
311
رفتارهای بهداشتی متفاوت است؛ بر همین اساس، طبقه بندی
بیماران با تکیه بر مراحل مختلف آمادگی برای تغییر، منجر به
اتخاذ راهبردهای مقابله با درد اختصاصی برای هر طبقه از
بیماران می شود و احتمال موفقیت مداخلات را افزایش
4)؛ همچنین نقص در آگاهی، نگرش و مهارت ، می دهد ( 5
فرد -بعنوان اصلی ترین عوامل مؤثر بر خودمراقبتی- افراد را
مستعد مخاطرات تهدیدکننده سلامت می کند. بنابراین
مداخلات آموزشی، با تمرکز بر تقویت سواد بهداشتی در
بیماران مبتلا به میگرن و تغییر نگر ش با یاددهی راهبردهای
مقابله ای رفتاری شناختی، منجر به افزایش رفتارهای
خودمراقبتی و در نهایت کاهش شدت، مدت و دفعات بروز
سردردهای میگرنی شده است.
یکی دیگر از یافته های پژوهش کنونی، تغییر معنی دار در
میانگین دفعات کاربرد راهبرد های مقابله با درد توسط بیماران
مبتلا به سردردهای میگرنی گروه تجربی پس از مداخله
فرض اصلی در افزایش دفعات .(P <0/ آموزشی بود ( 05
استفاده از راهبردهای مقابله با درد، احتمالاً این است آموزش
با تجهیز بیماران به مجموعه ای از مهارت ها و توانمندی های
مقابله ای، آنها را برای رویارویی با مشکلات یاری می کند
22 ). مداخلات مبتنی بر مرحله و متمرکز بر آموزش )
راهبردهای مقابل های، با ارائه اطلاعات سیستماتیک درباره
مکانیسم بیماری و ارتباط ویژگی های بیماری با رفتارهای
کنترلی در گام نخست تسهی لکننده پردازش شناختی بیماران
هستند و منجر به فهم عمیق تر و ارزشیابی صحیح از درد
می شوند. در کنار پردازش اطلاعاتی صحیح، یادگیری
راهبردهای مقابل های همچون راهبردهای فاصله گیری، گریز یا
حواس پرتی و کاربرد آن توسط بیماران می تواند ضمن کاهش
.( اضطراب بیماران، کاهش درد را نیز به دنبال داشته باشد ( 23
همچنین در کنترل درد، استفاده از راهبردهای مقابله ای فعال
منجر به ارتقای ظرفیت و توانایی بیماران برای مقابله با درد
می شود و فرد ضعف و عدم کارآیی کمتری را گزارش می کند؛
چرا که بعد از آموزش، بیماران به ارزیابی مجدد سردردهای
میگرنی می پردازند و به واسطه یادگیری مهارت های حل
مسئله با تکیه بر رویه ای برنامه ریزی شده مشکل گشایی
.( می کنند ( 12
یکی دیگر از نتایج مهم پژوهش حاضر، افزایش میانگین
نمره خودکارآمدی مرتبط با درد در بیماران گروه تجربی بعد از
که با یافته های مطالعات قبلی منطبق (P <0/ آموزش بود ( 05
18 ). وجود خودکارآمدی مربوط به درد برای ، است ( 24
سازگاری موفقیت آمیز با دردهای مزمن ضروری است.
همچنین، افزایش خودکارآمدی نقش مهمی را در ایجاد
تغییرات مثبت در رفتارهای مراقبت از سلامت و افزایش
میزان سلامت کلی ایفا می کند. در واقع، خودکارآمدی با
رفتارهای خودمراقبتی ارتباط معنی داری دارد و از آنجا که
خودمراقبتی با پیامدهای مثبت بیماری در ارتباط است، تقویت
خودمراقبتی از طریق ارتقای خودکارآمدی برای بیماران در
درازمدت مؤثّر است. بنابراین، آموزش مهارت هایی در زمینه
کنترل استرس، مقابله مؤثّر با درد و تکنیک های رویارویی
مؤثرتر با موقعیت های مشکل آفرین، منجر به تقویت حس
خودکارآمدی بیماران می شود و با کاهش احساس ناتوانی،
کیفیت زندگی را افزایش و خلق منفی را بهبود می بخشد.
آموزش با ایجاد احساس خودکارآمدی مرتبط با درد بالا و به
دنبال آن تغییرات مثبت در باورهای مرتبط با کنتر لپذیری
بیماری، منجر به افزایش سطح عملکرد اجتماعی، شغلی و
10 ). بنابراین، ، کاهش احساسات منفی می شود ( 16
آموزش های گروهی و تشکیل شبک ه های اجتماعی
حمایت کننده به عنوان یکی از مکانیس مهای تقویت
خودکارآمدی در کنار تبیین روش های غلبه بر موانع کنترل
سردردهای میگرنی و تقویت باور کنترل پذیری آنها، باید
به عنوان جزء تفکی کناپذیر مداخلات آموزشی در نظر گرفته
شود.
یافته حائز اهمیت دیگر مطالعه حاضر، ارتقای وضعیت
آمادگی روانی بیماران گروه تجربی و پیشرفت آنها به سمت
مراحل فعال آمادگی روانی برای کاربرد راهبردهای مقابله با
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
312
سردردهای میگرنی در پژوهش حاضر است که منطبق با
مطالعات مشابه انجام شده در این زمینه است. مروری بر
مداخلات مبتنی بر مدل مراحل تغییر نشان دادند که اجرای
مشاوره های فردی مبتنی بر مرحله می تواند درنهایت منجر به
ارتقای سلامت شود ( 25 ). ممکن است افراد به دلیل عدم
آگاهی از پیامدهای یک رفتار، در مرحله پی شتفکر بمانند یا
اینکه در زمان هایی سعی در تغییر رفتار خود داشته باشند و یا
.(17 ، روحیه خود را به منظور تغییر رفتار از دست بدهند ( 18
نکته دیگر وجود درصد کم افراد در مرحله آمادگی است که
بیانگر این است که تقریباً فرآیند تغییر رفتار و رسیدن از مرحله
پیش از قصد به مرحله آمادگی، بسیار به کندی صورت گرفته
است و افراد تمایلی به تغییر وضعیت موجود ندارند. در این
راستا، طراحی پیا مهای بهداشتی و مداخلات مناسب در زمینه
کنترل سردردهای میگرنی و اطلاع رسانی به عموم مردم
به ویژه گروه هایی که بیشتر در مرحله پیش از تفکر و قصد
هستند، توصیه می شود.
یکی از نقاط قوت پژوهش حاضر، اضافه کردن مهارت ها
و اطلاعات مرتبط با تن آرامی به محتوای آموزشی با هدف
کاهش ادراک درد بود. تحقیقات نشان داده است به دنبال
تن آرامی، تغییرات گسترده در افکار و باورهای فرد
مبتنی بر افزایش عملکرد و احساس کفایت از خود در
فرد ایجاد می شود. همچنین آرام سازی دارای اثرات
مثبت زیادی مانند: کاهش ضعف و خستگی، انحراف
فکر بیمار از درد، افزایش میزان تحمل بیمار و
مشارکت او در امر درمان درد خود می باشد. علی رغم
وجود نقاط قوت در پژوهش حاضر مانند: طراحی مداخله
آموزشی مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییر، آموزش
راهبردهای مقابله با درد و وجود گروه کنترل که برنامه
آموزش خاصی را دریافت نکرد، مطالعه کنونی با چندین
محدودیت به این شرح روبرو بود: 1) تعداد کم بیماران
شرکت کننده در مطالعه که البته تحت تأثیر مکان جغرافیایی
انتخاب نمونه ها و تعداد کم جامعه اصلی قرار داشت. در
نتیجه، ب همنظور تحلیل دقی قتر و امکان بهر هگیری از
آنالیزهای آماری قدرتمند، افزایش حجم نمونه در مطالعات
آتی پیشنهاد می شود. 2) زمان پیگیری و گردآوری داد ههای
مرحله دوم در پژوهش حاضر یک ماه بعد از آموزش در نظر
گرفته شد که متأثّر از احتمال ریزش نمون هها در صورت
طولانی شدن زمان پیگیری بود. توصیه می شود به منظور
ارزیابی ثبات تأثیر آموزشی و بررسی ماندگاری تغییرات
6 و یکسال ، رفتاری و شناختی در بیماران، دفعات پیگیری 3
بعد نیز تکرار شود. 3) گروه کنترل در مطالعه حاضر هیچ
آموزش خاصی را دریافت نکرد که امکان نتیجه گیری قطعی
درباره آثار آموزش مبتنی بر مرحله و یاددهی راهبردهای
مقابله را محدود م یکند؛ بنابراین، توصیه می شود در مطالعات
آتی ضمن طراحی مطالعه در قالب چند گروه تجربی
(دریافت کننده آموزش مراحل محور و مداخله مبتنی
تکنیک هایی همچون ذهن آگاهی، آرام سازی و غیره) گروه
کنترل نیز دریاف تکننده آموزش های سنتی باشد تا تحلیل
جامع تری درباره کارآمدی آموزش ارائه شود.
نتیجه گیری
یافته های مطالعه حاضر نشا ندهنده کاهش معن یدار
میانگین شدت، دوام و مدت سردردهای میگرنی در بیماران
گروه تجربی بود که برنامه آموزش راهبردهای مقابله با درد را
بر اساس مراحل آمادگی برای تغییر آموخته بودند. همچنین،
میانگین دفعات کاربرد راهبردهای شناختی رفتاری مقابله با
سردردهای میگرنی مانند: راهبردهای مقابله مواجهه،
فاصله گیری، خودکنترلی، پذیرش مسئولیت، فرار-اجتناب و
حل مسئله برنامه ریزی شده بعد از مداخله، به طور معن یداری
در گروه تجربی افزایش یافت. علاوه بر این، میانگین نمره
آگاهی و خودکارآمدی بیماران گروه تجربی نسبت به
سردردهای مزمن بعد از آموزش، افزایش معنی داری یافت و
در نهایت، نسبت معنی دار بیشتری از بیماران گروه تجربی بعد
از مداخله مراحل آمادگی تغییر خود را فعال (اجرا و نگهداشت)
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دوره 26 ، شماره 4، زمستان 1398
313
گزارش کردند. بکارگیری مداخلات آموزشی مبتنی بر مرحله و
آموزش راهبردهای مقابله با سردرد مزمن در کنار دارودرمانی،
بیوفیدبک، نوروفیدبک و تکنیک های آرام سازی به منظور
مدیریت بهتر سردردهای میگرنی توصیه م یشود.
تقدیر و تشکر
این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی تحت حمایت مالی
معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین است. از
مساعدت معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین،
همچنین پزشکان و پرسنل مراکز بهداشتی و درمانی
شهرستان بندرانزلی و تمامی بیمارانی که در انجام این مطالعه
ما را یاری نمودند، کمال تشکر و سپا سگزاری را داریم.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می دارند هیچ گونه تضاد منافعی در
پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع:
1- Buse DC, Greisman JD, Baigi K, Lipton RB. Migraine Progression: A Systematic Review. Headache. 2019; 59(3):
306-38. doi: 10.1111/head.13459.
2- Dodick DW. A Phase-by-Phase Review of Migraine Pathophysiology. Headache. 2018; 58 Suppl 1: 4-16. doi:
10.1111/head.13300.
3- Baksa D, Gonda X, Juhasz G. Why are migraineurs more depressed? A review of the factors contributing to the
comorbidity ofmigraine and depression. Neuropsychopharmacol Hung. 2017; 19(1): 37-44.
4- Farhadi Z, Alidoost S, Behzadifar M, Mohammadibakhsh R, Khodadadi N, Sepehrian R, et al.
The Prevalence of Migraine in Iran: A Systematic Review and Meta-Analysis. Iran Red Crescent Med J. 2016; 18(10):
e40061. doi: 10.5812/ircmj.40061
5- GBD 2016 Headache Collaborators. Global, regional, and national burden of migraine and tension-type headache,
1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet Neurol. 2018; 17(11): 954-76.
doi: 10.1016/S1474-4422(18)30322-3.
6- Naprienko MV, Smekalkina LV, Safonov MI, Filatova EG, Latysheva NV, Ekusheva EV, et al. [Realworld
migraine burden: clinical and economic aspects]. Zh Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova. 2019; 119(1): 31-
37. doi: 10.17116/jnevro201911901131. [Russian]
7- Burch R. Migraine and Tension-Type Headache: Diagnosis and Treatment. Med Clin North Am. 2019; 103(2): 215-
33. doi: 10.1016/j.mcna.2018.10.003.
8- Martin PR, Aiello R, Gilson K, Meadows G, Milgrom J, Reece J. Cognitive behavior therapy for comorbid
migraine and/or tension-type headache and major depressive disorder: An exploratory randomized controlled
trial. Behav Res Ther. 2015; 73: 8-18. doi: 10.1016/j.brat.2015.07.005.
9- Ng QX, Venkatanarayanan N, Kumar L. A Systematic Review and Meta-Analysis of the Efficacy of Cognitive
Behavioral Therapy for the Management of Pediatric Migraine. Headache. 2017; 57(3): 349-62. doi:
10.1111/head.13016.
10- Costa DSJ, Asghari A, Nicholas MK. Item response theory analysis of the Pain Self-Efficacy Questionnaire. Scand
J Pain. 2017; 14: 113-7. doi: 10.1016/j.sjpain.2016.08.001.
11- Paroli M, Bernini O, De Carolis G, Tollapi L, Bondi F, Martini A, et al. Are
Multidimensional Pain Inventory Coping Strategy Profiles Associated with Long-Term Spinal Cord Stimulation
Effectiveness? Pain Med. 2018; 19(5): 1023-32. doi: 10.1093/pm/pnx106.
12- Munday I, Kneebone I, Newton-John T. The language of chronic pain. Disabil Rehabil. 2019: 1-8. doi:
10.1080/09638288.2019.1624842.
13- Larijani R, Besharat MA. Perfectionism and coping styles with stress. Procedia Soc Behav Sci. 2010; 5: 623-7. doi:
10.1016/j.sbspro.2010.07.154
تأثیر آموزش مبتنی بر مراحل آمادگی برای تغییربر کاربرد مکانیس مهای غلبه بر درد .... طاهره سیف پور و همکاران
314
14- Soleimani E, Habibi Asgarabad M, Basharpour S, Shikheslami A, Nooripour Liavali R. Effectiveness of Self-
Control Training on Quality of Life Dimensions in Migraine Patients. J Arak Uni Med Sci. 2016; 19(3): 27-7. [Persian]
15- Pecukonis EV. Physical self-efficacy and alexithymia in women with chronic intractable back pain. Pain Manag
Nurs. 2009; 10(3): 116-23. doi: 10.1016/j.pmn.2008.11.001.
16- Prochaska JO, Butterworth S, Redding CA, Burden V, Perrin N, Leo M, et al. Initial efficacy of MI, TTM tailoring
and HRI’s with multiple behaviors for employee health promotion. Prev Med. 2008; 46(3): 226-31. DOI:
10.1016/j.ypmed.2007.11.007
17- Lee JY, Park HA, Min YH. Transtheoretical model-based nursing intervention on lifestyle change: a review focused
on intervention delivery methods. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2015; 9(2): 158-67. doi:
10.1016/j.anr.2015.05.001.
18- Tang SM, Chen CH, Chen JY. Applying the transtheoretical model to tobacco prevention education in adolescence:
a literature review. Hu Li Za Zhi. 2009; 56(2): 81-8. [Chinese]
19- Hamedanizadeh F, Mahmoudzadeh Zarandi F, Ebadi A, Asad Zandi M, Kachouei H. Effectiveness of
implementation of orem self-care program on headache indices in Migraineur. Kowsar Med J. 2010; 15(3): 155-61.
[Persian]
20- Billings AG, Moos RH. The role of coping responses and social resources in attenuating the stress of life events. J
Behav Med. 1981; 4(2): 139-57.
21- Evans JR, Mano KJ, Guite JW, Weisman SJ, Hainsworth KR. Psychometric properties of the pain stages of change
questionnaire: new insights on the measurement of readiness to change in adolescents, mothers, and fathers. J Pain.
2015; 16(7): 645-56. doi: 10.1016/j.jpain.2015.03.012.
22- Janevic MR, Shute V, Connell CM, Piette JD, Goesling J, Fynke J. The Role of Pets in Supporting Cognitive-
Behavioral Chronic Pain Self-Management: Perspectives of Older Adults. J Appl Gerontol. 2019: 733464819856270.
doi: 10.1177/0733464819856270.
23- Havaiy A, Kazemi H, Habibollahi A, Izadikhah Z. The Effect of Emotion Regulation on the Amount of Tension
Tolerance and Emotion Regulation Difficulties in Women with Tension-type Headaches. J Shahid Sadoughi Univ Med
Sci. 2017; 24(10): 840-51. [Persian]
24- Peck KR, Smitherman TA. Mediator Variables in Headache Research: Methodological Critique and Exemplar
Using Self‐Efficacy as a Mediator of the Relationship Between Headache Severity and Disability. Headache. 2015;
55(8): 1102-11. doi: 10.1111/head.12633.
25- Lee JY, Park HA, Min YH. Transtheoretical Model-based Nursing Intervention on Lifestyle Change:
A Review Focused on Intervention Delivery Methods. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2015; 9(2): 158-67.

     

ارسال نظر درباره این پروپزال : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

---

---