دوره 5، شماره 1 - ( بهار 1401 1401 )                   جلد 5 شماره 1 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.MEDILAM.REC.1395.206

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mendeley  
Zotero  
RefWorks

saeidi A, Jalilian M, mahaki B. Effectiveness of educational program based on Transtheoretical model on physical activity stage of change in high school students of sharableh city. Journal title 2022; 5 (1)
URL: http://newresearch.medilam.ac.ir/article-1-1926-fa.html
سعیدی علی، جلیلیان محسن، مهکی بهزاد. تعیین تاثیر برنامه آموزشی مبتنی بر مدل فرانظری در بهبود فعالیت بدنی دانش آموزان پسر مقطع دبیرستان شهر سرابله. عنوان نشریه. 1401; 5 (1)

URL: http://newresearch.medilam.ac.ir/article-1-1926-fa.html


دانشکده بهداشت-گروه بهداشت عمومی
چکیده:   (2187 مشاهده)
فواید تحرک و فعالیت های بدنی در تمام سنین بر کسی پوشیده نیست. فعالیت بدنی بخصوص درنوجوانی و جوانی دارای اهمیت زیادی است، چون عادات زندگی از قبیل ورزش منظم به طور طبیعی در این دوران شروع و ادامه پیدا می کند. کودکان و نوجوانان که در سطوح بالاتری از فعالیت بدنی شرکت می کنند، خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون، دیابت، چاقی در آنها کاهش پیدا می کند. (1) فعالیت های بدنی به عنوان فعالیت هایی تعریف می شوند که در زمان های آزاد به مدت حداقل 30 دقیقه بدون وقفه انجام می شوند و به اندازه کافی قدرتمند هستند که سبب افزایش ضربان قلب و تنفس شوند. فعالیت بدنی دارای اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بر سلامتی است. فعالیت بدنی منظم می تواند سطح سلامتی فرد را ارتقا دهد، به پیشگیری از بیماری ها کمک نماید و یا بخشی از درمان بیماری ها باشد. این سه جنبه، راههای اصلی تأثیر ورزش و فعالیت بدنی منظم بر سلامتی هستند. همچنین فعالیت بدنی منظم دارای اثرات مثبت بر سطح رضایت از زندگی، احساس مثبت از تندرستی و اعتماد به نفس می باشد (2)
امروزه کاهش میزان کم تحرکی از اولویت های کنونی سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است. با توجه به شیوع بیماری های غیر مسری مانند فشار خون اولیه، پوکی استخوان و بیماری های قلبی عروقی که سبک زندگی غیر فعال، علت اصلی آنها می باشد ، هدف سیاست گذاران سلامت برنامه ریزی برای تشویق مردم به انجام فعالیت های بدنی است. (1)
براساس برآورد سازمان جهانی سلامت علت 70% مرگ های سنین نوجوانی، رفتارهای قابل اصلاح می باشند. به طور کلی، 6% از علل مرگ و میر جهانی مرتبط با بیماری های ناشی از عدم فعالیت بدنی است. همچنین در حدود 2/3 میلیون مرگ در هر سال در سطح جهان مرتبط با عدم تحرک و نداشتن فعالیت بدنی کافی است. عدم فعالیت بدنی علت اصلی تقریباً 25-21 درصد سرطانهای روده و سینه و حدود 27 درصد از عوامل ایجاد دیابت (بیماری قند) و تقریباً 30 درصد بیماریهای قلبی ناشی از نرسیدن اکسیژن کافی به عضله قلب را تشکیل می دهد. (3) طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 ، حدود 1/27 درصد دانش آموزان دبیرستانی کمتر از 60 دقیقه در روز در طول هفته فعالیت بدنی داشتند و تنها 29 درصد گرایش به حضور در کلاس های تربیت بدنی روزانه را گزارش کرده اند. همچنین 2/15 درصد دانش آموزان دبیرستانی هیچ گونه مشارکتی در برنامه های فعالیت بدنی حداقل به مدت 60 دقیقه در هفته نداشتند. (2) برخی مطالعات انجام شده در این زمینه عنوان کرده اند که تمایل به شرکت در کلاس های تربیت بدنی مدارس در دانش آموزان سنین دبیرستان بطور سالیانه کاهش می یابد. بطوری که میزان تمایل از 42 درصد در سال 1991 به 29 درصد در سال 2013 تقلیل یافته است. (4) گزارش های دیگر هم حاکی از افزایش چاقی در کودکان سن 12-19 ساله از سال 1991 (%6 چاق) تا سال 2008 ( %18 چاق) می باشد. همچنین طی سالهای 2004 تا 2012 روند چاقی در این سنین روند افزایشی داشته است به نحوی که در طی این سال ها از % 4/17 به %5/20 رسیده است. براساس آمارهای جهانی منتشر شده در سال 2010، تنها 23 درصد نوجوانان(20درصد پسران و 27 درصد دختران) از لحاظ بدنی فعال بودند. همچنین 81 درصد نوجوانان 11-17 سال از لحاظ بدنی غیر فعال یا فعالیت بدنی ناکافی داشتند که در این میان دختران غیر فعال تر از پسران بودند.(2, 5, 6) طبق تحقیقات سازمان جهانی بهداشت آمار عدم فعالیت بدنی یا فعالیت ناکافی بدنی درکشور هایی از جمله امریکا بالاتر از مناطق دیگر بوده است. طبق این تحقیقات %50 از زنان فعالیت بدنی ناکافی داشتند، در حالی که این مقدار در مردان در آمریکا %40 بوده است. به طور کلی در سطح جهان،%31 از افراد بالای 15 سال فعالیت بدنی ناکافی دارند که شامل %28 در مردان و %34 در زنان بوده است. میزان شیوع عدم فعالیت بدنی یا فعالیت بدنی ناکافی درکشور های منطقه مدیترانه شرقی از جمله ایران بالاتر از سایر مناطق شش گانه سازمان بهداشت جهانی بوده است. بر این اساس، %50 از زنان فاقد فعالیت بدنی منظم می باشند و این میزان در مردان %36 بوده است. (2) در ایران، حدود پانزده میلیون نفر( تقریبا % 22) کل جمعیت کشور را گروه سنی 19-10 ساله تشکیل می دهد. این جمعیت بزرگ علاوه بر اینکه با مشکلات روانی مرتبط با تغییرات فیزیولوژیک و رشد جنسی درگیر هستند؛ در معرض خطر اعتیاد به مواد مخدر و سیگار، بروز اختلالات تغذیه‌ای، عدم فعالیت جسمانی و رفتارهای ناصحیح بهداشتی قرار دارند. (7) بر اساس نتایج بررسی وضعیت رفتارهای مرتبط با سلامت دانش‌آموزان در ایران (مطالعه کشوری کاسپین) در سال 1390، 4/5 درصد دانش‌آموزان ابتدایی، 2/9 درصد دانش‌آموزان دوره متوسطه اول و 3/13 درصد دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم در هیچ ‌یک از روزهای هفته حتی 30 دقیقه نیز از فعالیت بدنی برخوردار نبودند. در مقابل دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی 9/21 درصد، متوسطه اول 6/15 درصد و متوسطه دوم 4/14 درصد، 30 دقیقه از روز خود را به انجام ورزش و فعالیت بدنی اختصاص دادند. که به طور معناداری این میزان در دختران بیشتر از پسران بود. (7)
توسعه مداخلات در راستای افزایش سطوح فعالیت بدنی در جوانان یکی از اولویت های بهداشت عمومی است. همزمان با افزایش جهانی شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان نیاز فوری برای برنامه های فعالیت بدنی موثر احساس می شود. (6) مطالعات مختلف موثر بودن مداخلات مدرسه محور در ارتقاء فعالیت بدنی در نوجوانان را نشان داده اند. (8-10) براساس یافته های حاصل، همه رویکردهای مدرسه محور از قبیل محتواهای آموزشی، حمایت های تشویقی و اجتماعی و فراهم کردن شرایط محیطی در انجام فعالیت بدنی بسیار موثرند. عناصر آموزشی در این برنامه های مداخله ای چندگانه، اغلب شامل برنامه های کلاسی آموزش سلامت هستند که نیاز به اجرا در ساعات منظمی در کلاس دارند. البته در این خصوص باید به نبود احتمالی انگیزه در معلمان یا نداشتن سواد کافی بهداشتی و همچنین توجه به این نکته که دانش آموزان در سطوح مختلف تغییر رفتار قرار دارند و نیازهای مختلف اطلاعاتی را لازم دارند، توجه کرد که بی توجهی به این مسائل باعث می شود تغییر خاصی در ارتقاء فعالیت بدنی ایجاد نشود. در راهبردهای بهبود فعالیت بدنی، باید بر ظرفیت و تحمل پذیری افراد جامعه تأکید شود. همچنین برای دستیابی به مزایای حاصل از فعالیت بدنی در نوجوانان، بدون توجه به موانع موجود امری ضروری به نظر می رسد. از جمله این موانع می توان به عواملی از قبیل سن، جنس،عدم علاقه فرد، وضعیت درآمد خانواده، محل زندگی، عدم علاقه اعضای خانواده به فعالیت بدنی، دسترسی به امکانات، زمان، هزینه، عدم تشویق از سوی خانواده و همسالان، خستگی بدنی حاصل از فعالیت بدنی و عوامل مختلف دیگر اشاره نمود. (6) برای برطرف نمودن این موانع استفاده از فرایندهای شناختی[1] و رفتاری[2] که مبتنی بر ارزیابی های مجدد فردی از منافع اتخاذ رفتار جدید و توانایی های فردی و موقعیت های محیطی (تعادل و توازن در تصمیم گیری[3]) می باشند، مورد تاکید قرار گرفته است. این فرایندها معمولا تحت تاثیر خودکارامدی مرتبط با انجام رفتار جدید می باشد. درجه اطمینان فرد از توانایی های انجام رفتار جدید تعیین کننده شرکت در فعالیت های ورزشی در اکثر موقعیت های تسهیل کننده و چالش برانگیز می باشد. (11) این عوامل باعث شده است که محققین و متخصصین بهداشتی متمایل به استفاده از تئوری های تغییر رفتار در بهبود وضعیت فعالیت بدنی در گروه های مختلف افراد شوند. یکی از مدل هایی که بطور موفقیت آمیزی در مداخلات فعالیت بدنی بکار گرفته شده اند، مدل فرا نظری می باشد. (12) این مدل بر روی توانایی تصمیم گیری فردی بیشتر از تاثیرات اجتماعی و زیستی روی رفتار توجه دارد و یک روش ساده و موثر برای طبقه بندی جمعیت هدف به منظور مداخله و برنامه ریزی را ارائه می دهد. (13) براساس این مدل، تغییر یک اتفاق نیست بلکه یک فرایند می باشد و مردم در مراحل مختلفی از فرایند تغییر قرار می گیرند. در هر کدام از مراحل تغییر ممکن است بازگشت و عود رخ دهد، این یک امر منفی نمی باشد و باید طبیعی تلقی شودکه فرد با کسب تجربه و بدست آوردن مهارت می تواند وارد مرحله بعد شود. (13, 14) لذا افراد در مراحل مختلف تغییر قرار می گیرند و از رفتار غیر بهداشتی و مشکل به سمت تغییر موفق رفتار حرکت می نمایند. الگوی فرا نظری داری پنج مرحله تغییر رفتار (پیش تفکر[4]، تفکر[5]، آمادگی[6]، عمل[7] و تثبیت[8]) و فرایند های شناختی و رفتاری تغییر می باشد که افراد را قادر به حرکت افراد در طی این مراحل می نماید. (15) تحقیقات نشان داده است که بکار گیری توأم مراحل و فرآیندهای تغییر می‌تواند از راهنمای خوبی برای انجام مداخلات ورزشی باشد و گزارش شده است که موثرترین برنامه های آموزشی بر رویکردهای نظریه محور مبتنی هستند که از الگوهای تغییر رفتار ریشه گرفته اند. (16, 17) به عنوان مثال، قیامی و همکاران(2015) در مطالعه نوجوانان ایران غیر فعال گزارش کرده اند که مداخلات مبتنی بر مدل فرا نظری باعث افزایش تمایل به شرکت در فعالیت های ورزشی می گردد و خودکارامدی را مهمترین پیش بینی کننده اتخاذ این رفتار معرفی کرده اند. (18) بنابراین انتخاب الگو یا نظریه مناسب آموزش بهداشت اولین گام در فرایند برنامه ریزی یک برنامه آموزشی است و استراتژی های ارتباطی موثر بستگی به تسلط در استفاده از بهترین نظریه و راهبردهای مناسب با هر واقعه ای دارد. (13) بنابراین پذیرش و نگهداری یک شیوه زندگی پویا و پر تحرک با عبور دادن افراد از مسیر مجموعه‌ای از مراحل مختلف آمادگی برای شروع فعالیتهای بدنی امکان‌پذیر است. (12) با توجه به موارد ذکر شده، این مطالعه با تعیین اثربخشی مداخله آموزشی مبتنی بر مدل فرانظری در بهبود فعالیت بدنی دانش آموزان پسر  مقطع دبیرستان شهر سرابله در سال تحصیلی 1396-1395 انجام خواهد گرفت. انتظار می رود که پژوهش حاضر بتواند در ترغیب و اتخاذ فعالیت بدنی منظم در دانش آموزان موثر باشد و دستاوردهای موثری را در زمینه بهبود فعالیت بدنی در این گروه ارائه نماید.
 
[1] . Cognitive process
[2] . Behavioral process
[3] . Decisional balance
[4] .precontemplation
[5] .contemplation
[6] .preparation
[7] .preparation
[8] .maintenance
     
نوع مطالعه: کارآزمایی بالینی | موضوع پروپزال: علوم بهداشتی
دریافت: 1401/3/25 | پذیرش: 1401/3/29 | انتشار: 1401/8/29

ارسال نظر درباره این پروپزال : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به مجری اصلی


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.